تحقیق حاضر که با موضوع «مفهوم تفکر در قرآن و نهج البلاغه» به نگارش درآمده و در پی آن است که با توجه به آیات قرآن و سخنان امیرالمومنین (علیه السلام) در نهج البلاغه که بر مقوله ی تفکر تاکید فراوان کرده اند، که ابتدا معنای تفکر را مورد بررسی قرار داده شده، که برای رسیدن به این منظور، واژه تفکر را از جهت لغوی در اشتقاق صغیر و کبیر مورد بررسی قرار داده و سپس از جهت اصطلاح در علوم مختلف به معنای تفکر پرداخته ایم. و برای تعمق در معنای آن واژگانی که بیشترین هم معنایی را با واژه تفکر داشته اند را جدا جدا مورد بررسی قرار داده و مقدار مشابهت آن را به این واژه بیان کرده و همچنین در ادامه به واژگان متضاد با واژه تفکر پرداخته و طبق قاعده ی «تعرف الاشیاء باضدادها» معنای دقیقی از تفکر را استخراج کرده ایم که تفکر یعنی یک تلاشِ منظمِ قوة اندیشه می دانند که در آن از معلومات حاضر در ذهن در موضوع معینی استفاده می شود به جهت رسيدن به شناختی عميق و دقیق در آن موضوع كه موجب آگاهي ذهن مي شود که در این تلاش مجهولات تبدیل به معلومات می شود و ما را از خطاهی ذهنی حفظ می کند. و سپس منابع تفکر اعم از ممدوح و مذموم را استخراج نموده است و با توجه دادن جامعه به استفاده از این مقوله در مسائل مهم زندگی، راه تفکر صحیح را نشان داده است، و به این نتیجه رسیده است که تفکر بهترین راهی است که به واسطه ی آن، می توان به صورت میانبر و سریع به هدف رسید و با سرمایه‌گذاری بر این مقوله بهترین آثار و نتایج را در هر کاری گرفت.
این تحقیق که از منابع معتبر و دست اول استفاده کرده در سه فصل تدوین شده در فصل اول به بیان کلیات تحقیق پرداخته شده و در فصل دوم بخشی به مفهوم تفکر از جهت لغت و اصطلاح اختصاص داده شده است و در بخش دیگری به مفاهیم مترادف و رابطه ی آن با مفهوم تفکر پرداخته است و در بخش آخر به مفاهیم متضاد با تفکر اشاره شده است. در فصل سوم ویژگیها و اوصاف تفکر از منظر قرآن و نهج البلاغه از جمله: اهمیت و ارزش تفکر و دعوت به آن و خصوصیات تفكر سالم و متعلقات تفکر در قرآن و نهج البلاغه اعم از ممدوح و مذموم، وآثار و نتایج تفکر مورد ارزیابی قرار گرفته است. و در پایان ضمن نگاه اجمالی به فصول گذشته اعتبار سنجی آنها، به جمع بندی پرداخته است.
گفتنی است طرح پژوهشی حاضر به لحاظ بداعت موضوع، جنبه بنیادین دارد و از نظر باز کردن راه ترویج و تعلیم فرهنگ تفکر جنبه کاربردي به خود گرفته است. که خدا را برای این لطف سپاسگذاریم.