جریانی که در این اثر از آن به جریان اجتماعى عقلی در تفسیر قرآن یاد شده، در بستر نهضت اصلاح طلبى دینىِ طیفى از اندیشمندان اسلامى عمدتاً از قرن چهارده هجری شکل گرفته است. عقل­گرایى در بُعد مبانى و روش تفسیرى و جامعه­گرایى و دغدغه نسبت به مسائل کلان اجتماعى اعم از سیاسی و فرهنگی در بعد گرایش و جهت گیرى تفسیرى آنان، وجوه تمایز این جریان از سایر جریان­های تفسیری است. این جریان تاکنون در معرض نقد و بررسى­هایی به ویژه از منظر سلفى و اشعرى قرار گرفته که برغم اشتمال بر برخی اشارات و بررسی‌های انتقادی مهم، از منظر عقل‌گرایی شیعی و آموزه‌های ناب مکتب اهل بیت (ع) چندان کارآمد دیده نمی‌شود. در این اثر پس از مباحث نظری و جریان شناختی و تبیین الگوی نقد، با تکیه بر معیارهای تفسیر اجتهادی، مبانی، روش و نتایج این جریان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.